Po nich miała być cisza – w szkolnych podręcznikach, akademickich rozmowach, w rodzinnych szeptach. Uchwalenie przez Sejm RP w 2011 r. ustawy o Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych, wyznaczonym na 1 marca, było tylko przypieczętowaniem wielkiego społecznego ruchu, domagającego się oficjalnego miejsca Żołnierzy Wyklętych w narodowej pamięci. Od kilku lat w okolicach 1 marca Polska oddaje hołd kiedyś Wyklętym, dla nas Niezłomnym.
Wojewódzkie obchody Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych miały miejsce przed szczególnym pomnikiem – pierwszym pomnikiem Żołnierzy Wyklętych w Polsce. Monument upamiętniający legendarną postać wojennej i powojennej konspiracji niepodległościowej płk. Łukasza Cieplińskiego oraz jego współpracowników z IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” stoi w centralnym punkcie Rzeszowa, przy ulicy noszącej imię pułkownika. Uroczystości z udziałem władz wojewódzkich i samorządowych 1 marca rozpoczęła Msza św. w kościele farnym, następnie uczestnicy przeszli pod pomnik płk. Łukasza Cieplińskiego, IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Żołnierzy Wyklętych. Kwiaty od Samorządu Województwa złożyli przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego Jerzy Cypryś oraz członek Zarządu Województwa Piotr Pilch. – W ten skromny sposób spłacamy dług wobec pokolenia żołnierzy z lat wojny i okupacji, których po zakończeniu wojny dotknęła sowietyzacja wspierana rodzimym elementem. Dramat Żołnierzy Wyklętych polegał na tym, że nie mogli wrócić do normalnego życia, czekały ich więzienia i plutony egzekucyjne. Za murami więzień naród odbudowywał kraj z faszystowskiego zniewolenia, z niemieckiego i sowieckiego, a młodzi Polacy uczyli się sowieckiej wersji historii, w której ofiary Stalina i Hitlera były określane mianem bandytów – mówiła wojewoda podkarpacka Ewa Leniart. Oprawę wojskową zapewnili żołnierze 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, odczytano apel pamięci, oddano salwę honorową i odegrano utwór „Śpij, Kolego” i pieśń reprezentacyjną Wojska Polskiego. Mroźna aura nie odstraszyła kombatantów, przedstawicieli Instytutu Pamięci Narodowej, służb mundurowych, samorządowców, organizacji patriotycznych i mieszkańców miasta.
Uroczystości, konferencje i debaty złożyły się na obchody święta Żołnierzy Wyklętych w całym regionie. Między innymi w holu Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle odsłonięto tablicę upamiętniającą majora Adama Lazarowicza – członka IV Zarządu WIN, który zginął wraz z Cieplińskim. To właśnie w budynku tej szkoły – wówczas jasielskiego gimnazjum – w 1921 r. Lazarowicz zdał maturę. O jasielskim bohaterze przypomina okolicznościowa tablica oraz plenerowa wystawa przed liceum.
Ciekawą inicjatywą była debata o patriotyzmie w Podkarpackim Urzędzie Wojewódzkim, gdzie uczestnicy przypomnieli, że Żołnierze Wyklęci walkę o wolną Polskę uważali za rzecz najważniejszą. Dlatego nie wahali się oddać życia za Ojczyznę, tak jak wcześniej robili to uczestnicy powstań narodowych i kolejnych wojen. Jak przekonywali uczniowie, to dzięki nim są dumni z polskiej historii, której znajomość i szacunek dla bohaterów to ważna część współczesnego patriotyzmu. Dziś nie trzeba walczyć i poświęcać życia, ale można pracować dla Polski, a szacunek i przywiązanie do Ojczyzny pokazywać w codziennym życiu.
W przywracaniu tej pamięci nie można teraz już się zatrzymać, bo wtedy kolejne pokolenia bez znajomości tamtych wydarzeń same staną się jak oni – „pokoleniem wyklętym”, które nie znając historii, stanie się tylko grupą ludzi łatwą do manipulowania, bez własnej osobowości i poglądów. A takiego społeczeństwa właśnie nie chcieli Żołnierze Wyklęci. Jesteśmy im to winni, mając w pamięci ich losy, tragedię ich rodzin i kilkudziesiąt lat dziejów Polski spod znaku „sierpa i młota”.
***
Odbiorą mi tylko życie. A to nie najważniejsze. Cieszę się, że będę zamordowany jako katolik za wiarę świętą, jako Polak za Polskę niepodległą i szczęśliwą, jako człowiek za prawdę i sprawiedliwość. Wierzę dziś bardziej niż kiedykolwiek, że idea Chrystusowa zwycięży i Polska niepodległość odzyska, a pohańbiona godność ludzka zostanie przywrócona – płk Łukasz Ciepliński w jednym z ostatnich grypsów
